جنگ تیتانیوم
جنگ تیتانیوم
صبا رضایی/ نویسنده تیتانیوم به حدی فلز مهمی است که بسیاری بر این باورند که جنگ‌های بزرگ دنیا بر سر آن شکل گرفته است. مثلاً اوکراین یکی از کشورهای دارای معادن تیتانیوم بوده و بسیاری هدف روسیه از حمله به اوکراین را همین امر عنوان کرده‌اند.
تیتانیوم یک فلز واسطه براق نقره‌ای‌رنگ سبک و بسیار قدرتمند است. این فلز در ساخت جت، سازه‌های هواپیما و وسایل نقلیه فضایی به کار می‌رود. همچنین به دلیل مقاومت در برابر خوردگی بالا، انتقال غیر مغناطیسی، صدا، مقاومت در برابر ترک در احداث کشتی نیز از تیتانیوم استفاده می‌شود. تیتانیوم ۶۳/ ۰ درصد از پوسته زمین را تشکیل می‌دهد. تاکنون تیتانیوم در هوانوردی و هوا-فضا و انرژی هسته‌ای و کشتی و دیگر رشته‌های مهندسی نظامی به‌طور گسترده‌ای استفاده شده است. از آلیاژ تیتانیوم با آلومینیوم، مولیبدن، وانادیم و آهن ماده‌ای سبک‌تر و سخت‌تر به دست می‌آید که از آن در صنایع هوایی مانند ساخت موشک، جت، کشاورزی، خودروسازی، گوشی موبایل، دندان‌پزشکی و... استفاده می‌شود.
از مهم‌ترین ویژگی‌های این فلز واسطه می‌توان به مقاومت بالای آن در برابر خوردگی اشاره کرد. همچنین تیتانیوم در مقایسه با دیگر عناصر فلزی دارای بالاترین نسبت مقاومت به چگالی است.
زمانی که این فلز هنوز با عناصر دیگر ترکیب نشده از نظر مقاومت با فولاد برابری می‌کند و چگالی کمتری دارد.
ارزش بازار جهانی تیتانیوم
در سال ۲۰۲۰ حجم صادرات دی‌اکسید تیتانیوم چین ۲۱۴۱.۱میلیون تن بود که افزایش ۶/ ۲۱۰ میلیون‌تنی از سال ۲۰۱۹ داشت؛ واردات دی‌اکسید تیتانیوم چین در سال ۲۰۲۰، ۱۶۸ هزار و ۳۰۰ تن بوده که معادل با افزایش ۱۲۰۰تنی از سال ۲۰۱۹ است. در سال ۲۰۱۹ ارزش صادرات دی‌اکسید تیتانیوم چین ۲۰۶.۲میلیارد دلار آمریکا و ارزش واردات آن ۴۹۹ میلیون دلار آمریکا بود. در سال ۲۰۲۰ ارزش صادرات دی‌اکسید تیتانیوم چین ۳۴۸.۲میلیارد دلار آمریکا و ارزش واردات آن ۴۷۹ میلیون دلار آمریکا بود. متوسط قیمت واردات دی‌اکسید تیتانیوم چین کمی بیشتر از میانگین قیمت صادرات است. در سال ۲۰۲۰ میانگین قیمت صادراتی دی‌اکسید تیتانیوم چین ۹۳/ ۱ دلار بر کیلوگرم است و میانگین قیمت واردات ۸۴/ ۲ دلار بر کیلوگرم است که اختلاف آن ۹۱/ ۰ دلار آمریکا بر کیلوگرم است.
دی‌اکسید تیتانیوم چین عمدتاً به هند، برزیل، کره جنوبی و دیگر مناطق صادر می‌شود. در سال ۲۰۲۰ صادرات دی‌اکسید تیتانیوم چین به هند ۱۳۵ هزار و ۸۰۰ تن با ارزش صادراتی ۲۵۵ میلیون دلار آمریکا بود؛ به برزیل، ۹۹ هزار و ۳۰۰ تن، با ارزش صادرات ۱۸۹ میلیون دلار آمریکا؛ به کره جنوبی ۷۳ هزار و ۱۰۰ تن، با ارزش صادرات ۱۴۷ میلیون دلار آمریکا بوده است.
ارزش بازار تیتانیوم در سال ۲۰۲۲ حدود ۲۵ میلیارد دلار و تا سال ۲۰۳۲، ۷/ ۴۴ میلیارد دلار تخمین زده شد. در نتیجه، تقاضای فزاینده‌ای برای نوسازی و ارتقای تجهیزات دفاعی، به‌ویژه هواپیماها وجود دارد. تیتانیوم با خواص منحصربه‌فرد خود، نقش مهمی در برآوردن این نیازها دارد.
بزرگ‌ترین کشورهای تولیدکننده تیتانیوم
چین اکنون بزرگ‌ترین تولیدکننده تیتانیوم در جهان است، زیرا دارای ذخایر عمده سنگ ایلمنیت است که ۳۰ درصد از ذخایر تیتانیوم جهان را تشکیل می‌دهد. منابع اصلی ایلمنیت را می‌توان در منطقه Panzhihua در استان سیچوان، چین جست‌وجو کرد که د ارای بزرگ‌ترین ذخایر مگنتیت وانادیوم-تیتانیوم در جهان است.
چین حدود ۴۰ درصد تیتانیوم اسفنجی را تولید می‌کند و بعد آن ژاپن و روسیه در رده‌های دوم و سوم قرار دارند. سه کشور مذکور سهمی حدود ۸۰درصدی از تولیدات تیتانیوم اسفنجی را به خود اختصاص داده‌اند. ۲۰ درصد مابقی را کشورهایی همچون قزاقستان، آمریکا و اوکراین به خود اختصاص داده‌اند.
آمریکا سهم تولید بسیار کمی در اسفنج تیتانیوم دارد اما در تولید محصولات تیتانیوم درصدی تقریباً برابر با چین دارد. سهم روسیه نیز در تولید اسفنج تیتانیوم و محصولات آن تقریباً برابر است. در ژاپن تولیدات اسفنج تیتانیوم بیشتر از محصولات آن است و قزاقستان فقط قادر به تولید اسفنج تیتانیوم بوده و در مقابل کشورهای اروپایی تولیدکننده محصولات تیتانیومی از اسفنج هستند، بدون اینکه خود سهم چندانی در تولید اسفنج به عنوان ماده اولیه داشته باشند. انتظار می‌رود با افزایش تقاضا برای تیتانیوم، کشورهایی که بیشترین ظرفیت تولید اسفنج تیتانیوم را دارند مانند چین، ژاپن، قزاقستان و عربستان سعودی بیشترین بهره را ببرند.
کدام کشورها بیشترین خرید و واردات تیتانیوم را دارند؟
سال ۲۰۲۱ آمریکا ۵۸۱ میلیون دلار، آلمان ۴۷۶ میلیون دلار، فرانسه ۴۵۳ میلیون دلار، چین ۴۲۸ میلیون دلار و بریتانیا ۳۲۹ میلیون دلار تیتانیوم وارد کرده‌اند.
جنگ بر سر تیتانیوم
ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه ۲۲ اردیبهشت‌ماه جاری گفت که مسکو باید صادرات اورانیوم، تیتانیوم و نیکل را به تلافی تحریم‌های غرب محدود کند.
رویترز گزارش داد، اظهارات پوتین به وزرای دولت باعث افزایش قیمت نیکل و افزایش سهام شرکت‌های استخراج اورانیوم شد.
دلیل این تصمیم پوتین آن است که وزرای امور خارجه آمریکا و انگلیس در سفر به کی‌یف از ارائه بسته جدید یک میلیارد و ۴۹۸ میلیون‌دلاری برای حمایت اوکراین خبر دادند.
او به میخائیل میشوستین، نخست‌وزیر روسیه گفت: باید به برخی از انواع کالاهایی که به بازار جهانی عرضه می‌کنیم توجه کنیم. شاید نیاز باشد برای محصولاتی مانند اورانیوم، تیتانیوم و نیکل به محدودیت‌های خاصی فکر کنیم.
روسیه سومین تولیدکننده بزرگ اسفنج تیتانیوم در جهان است که به فلز مورد نیاز در کاربردهای صنعتی در صنایع هوا-فضا، دریایی و خودرو تبدیل می‌شود، اما ذخایر معدنی تیتانیوم روسیه کم است.
شرکت وی‌اس‌ام‌پی‌اُ اویسما بزرگ‌ترین سازنده اسفنج تیتانیوم روسیه است که بخشی از آن متعلق به شرکت دفاعی روستک است که از سوی غرب تحریم شده است. شرکت وی‌اس‌ام‌پی‌اُ اویسما قبل از جنگ اوکراین تیتانیوم مورد نیاز شرکت‌های بوئینگ و ایرباس را تامین می‌کرد.
کانادا وی‌اس‌ام‌پی‌اُ اویسما را تحریم کرده است اما به ایرباس معافیت داده تا بتواند از تیتانیوم روسیه در تولید خود استفاده کند.
بوئینگ خرید تیتانیوم از روسیه را کمتر از دو هفته پس از آغاز جنگ با اوکراین در سال ۲۰۲۲ متوقف کرد.
با این همه شرکت روسی اویسما با تقریباً ۲۵ درصد سهم بازار جهانی تیتانیوم، بزرگ‌ترین تولیدکننده تیتانیوم در جهان است. این شرکت در تعدادی از مراحل زنجیره تامین تیتانیوم، از تولید اسفنج (فرآیند ذوب) تا ماشین‌کاری قطعات، حضور دارد. شرکت اویسما برای سال ۲۰۲۰ تولید ۴۴ کیلوتن اسفنج را برنامه‌ریزی کرده بود (بعداً به ۳۵ کیلوتن کاهش یافت)، که بیش از ۹۰ درصد از کل ظرفیت تولید اسفنج تیتانیوم روسیه را تشکیل می‌دهد و به خوبی بالاتر از همه بازیگران دیگر، از جمله Osaka Titanium ژاپنی قرار دارد.
اوکراین و معادن تیتانیوم
اوکراین نیز یکی از ک شورهای بزرگ تولیدکننده تیتانیوم است. در سال ۲۰۲۲، شرکت مشاوره کانادایی SecDev ارزش کامل تمام منابع معدنی اوکراین را ۲۶ تریلیون دلار از جمله زغال‌سنگ، گاز و نفت تخمین زد. منابع استراتژیک -شامل حدود هفت درصد از ذخایر تیتانیوم جهان، ۲۰ درصد از ذخایر گرافیت آن و ۵۰۰ هزار تن لیتیوم ضروری برای باتری‌های خودروهای الکتریکی- در قلمرو اوکراین است. به گفته مقامات اوکراینی و اطلاعات بریتانیا و تحقیقات مستقل، روسیه در حال حاضر برخی از این منابع را در سرزمین‌های اشغالی غارت می‌کند. زلنسکی گفت که این منابع گرانبها «یا روسیه و متحدانش را تقویت می‌کند یا اوکراین و جهان دموکراتیک را».
منابع غنی تیتانیوم در ایران
ایران به عنوان یکی از کشورهای معدنی در جهان با ۴۰۰ میلیون تن ذخیره تیتان در کل کشور از ذخایر مناسب تیتانیوم برخوردار است. معدن تیتانیوم قره آغاج ارومیه در استان آذربایجان غربی و معدن تیتانیوم کهنوج در استان کرمان به عنوان ذخایر بزرگ تیتانیوم کشور شناخته می‌شوند.
در حال حاضر تنها معدن تیتانیوم در داخل کشور که مورد توجه قرار گرفته و برنامه‌ریزی‌های لازم برای بهره‌برداری از آن انجام شده، معدن تیتانیوم کهنوج با ذخیره تیتانیوم از نوع تیپ پلاسری در استان کرمان است. بزرگ‌ترین معدن تیتانیوم خاورمیانه در کهنوج به بهره‌برداری رسید.
معدن تیتانیوم کهنوج که مهم‌ترین معدن تیتانیوم کشور است، معدن تیتانیوم قره آغاج ارومیه در استان آذربایجان غربی، محور سنندج سیرجان، محور مکران و اطراف مشهد هم که از مناطق مستعد تشکیل تیتانیوم هستند، از جمله معادن غنی تیتانیوم در کشور به شمار می‌روند. همچنین ذخایر مناسبی از تیتانو مگنتیت با عیاری بین ۲ تا ۵/ ۲ درصد در منطقه چمخاله در سواحل شمالی کشور وجود دارد.
معدن تیتانیوم کهنوج
این معدن در جنوب استان کرمان پس از ۲۵ سال وقفه به بهره‌برداری رسید. معدن تیتانیوم کهنوج از نوع روباز است.
ذخیره قطعی معدن کهنوج حدود ۱۵۰ میلیون تن و ذخایر احتمالی آن در حدود ۲۴۰ میلیون تن تخمین زده شده است. پیش‌بینی می‌شود از معدن کهنوج سالانه دو میلیون تن سنگ و خاک برداشت شود و ۱۳۰ هزار تن کنسانتره اکسید تیتانیوم به دست آید.
معدن تیتانیوم سبزوار
معدن سبزوار در سال ۱۳۹۱ کشف و پروانه بهره‌برداری آن با ظرفیت ۲۷ هزار تن صادر شد. این معدن در تاریخ ۶/ ۶/ ۱۴۰۱ به عنوان سومین معدن تیتانیوم در ۶۵کیلومتری شهر تاریخی سبزوار و حوالی روستای آریان افتتاح شد. عملیات احداث این معدن با مطالعات دقیق زمین‌شناسی، عملیات ژئوفیزیکی، نمونه‌برداری و حفاری‌های عمقی از سوی مهندسان ایرانی و با استفاده از تجهیزات داخلی انجام شد.
معدن تیتانیوم قره آغاج
معدن تیتانیوم قره آغاج ارومیه در سال ۱۳۷۳ به واسطه ظرفیت‌یابی و پی‌جویی‌های اداره کل معادن و فلزات آذربایجان غربی شناسایی و کشف شد.
معدن تیتانیوم قره آغاج از معادن بزرگ تیتانیوم است که اقداماتی برای راه‌اندازی و تجهیز آن انجام شده و می‌توان امیدوار بود که با راه‌اندازی و بهره‌برداری این معدن شاهد رشد میزان تولید این فلز با‌ارزش و استراتژیک در کشورمان باشیم. معدن قره آغاج در ۳۷کیلومتری شهر ارومیه و دوکیلومتری شمال روستای قره آغاج قرار گرفته است. همچنین یکی از ظرفیت‌های بی‌نظیر استان در حوزه معادن است و سیستان و بلوچستان رتبه اول کشوری در تولید کانسنگ آنتیموان، رتبه دوم تولید در کانسنگ منیزیت و تیتانیوم و رتبه ششم را در تولید کانسنگ طلا دارد.
منبع: donya-e-eqtesad.com