آزمایشگاههای سیاستی و سیاستگذاری صنعتی بخش ۲
آزمایشگاههای سیاستی و سیاستگذاری صنعتی (بخش ۲)
امیر عطاردیان* آزمایشگاههای سیاستی(Policy Labs) در حوزه سیاستگذاری صنعتی در ایران، با توجه به شرایط خاص کشور و نیازهای بومی، می‌‌‌توانند به ابزاری قدرتمند برای حل مسائل پیچیده و دستیابی به سیاست‌‌‌های کارآمدتر تبدیل شوند. این آزمایشگاه‌‌‌ها محیط‌‌‌هایی تعاملی، داده‌‌‌محور و نوآورانه هستند که امکان بررسی عمیق و شبیه‌‌‌سازی سیاست‌‌‌های صنعتی را فراهم می‌کنند. اما برای اثربخشی بیشتر، لازم است این ابزار با شرایط خاص ایران همخوانی پیدا کند.
ویژگی‌‌‌های بومی‌‌‌سازی‌‌‌شده آزمایشگاههای سیاستی در ایران
۱.تعاملی بودن با تاکید بر فضای بومی:
-مشارکت فعال دستگاه‌‌‌های دولتی مانند وزارت صنعت، معدن و تجارت، اتاق بازرگانی و سازمان محیط‌‌‌زیست؛
-تعامل نزدیک با صنایع بزرگ، خوشه‌‌‌های صنعتی و بنگاه‌‌‌های کوچک و متوسط (SMEs)؛
-همکاری با دانشگاه‌‌‌ها و مراکز پژوهشی داخلی برای انتقال دانش و فناوری.
۲.تمرکز بر داده‌‌‌های بومی و منطقه‌‌‌ای:
-استفاده از داده‌‌‌های ملی و منطقه‌‌‌ای که در پلتفرم‌‌‌هایی نظیر سامانه‌‌‌های آماری صنعتی کشور ثبت شده‌‌‌اند؛
-تحلیل داده‌‌‌ها با ابزارهای پیشرفته مانند هوش مصنوعی برای شناسایی روندهای کلیدی و ارائه پیش‌بینی‌‌‌های دقیق.
۳.اجرای پایلوت سیاست‌‌‌ها در مناطق خاص:
-انتخاب شهرک‌‌‌های صنعتی به‌‌‌عنوان مکان‌‌‌های پایلوت برای اجرای سیاست‌‌‌ها و تحلیل نتایج؛
-اولویت دادن به مناطق کمتر توسعه‌‌‌یافته برای آزمون سیاست‌‌‌های توانمندسازی صنعتی.
۴.نوآوری در طراحی سیاست‌‌‌ها براساس مسائل اولویت‌‌‌دار کشور:
-توسعه سیاست‌‌‌های حمایت از صنایع دانش‌‌‌بنیان؛
-استفاده از تفکر سیستمی برای حل مسائل پیچیده‌‌‌ای نظیر زنجیره‌‌‌های تامین و تحریم‌‌‌ها؛
-طراحی سیاست‌‌‌هایی برای تقویت صادرات غیرنفتی.
کاربردهای آزمایشگاههای سیاستی در ایران
۱.حمایت از صنایع صادرات‌‌‌محور:
-شبیه‌‌‌سازی سیاست‌‌‌های تشویقی برای توسعه صنایع صادراتی مانند پتروشیمی، خودرو و صنایع غذایی؛
-تحلیل اثرات تعرفه‌‌‌های تجاری، پیمان‌‌‌های منطقه‌‌‌ای و نرخ ارز بر صادرات.
۲.توسعه زیرساخت‌‌‌های فناورانه صنعتی:
-آزمایش سیاست‌‌‌های سرمایه‌گذاری در فناوری‌‌‌های پیشرفته نظیر هوش مصنوعی و بلاک‌چین؛
-طراحی سیاست‌‌‌هایی برای ارتقای زیرساخت‌‌‌های فنی و دیجیتالی در شهرک‌‌‌های صنعتی.
۳.بهینه‌‌‌سازی سیاست‌‌‌های انرژی در صنعت:
-تحلیل اثرات سیاست‌‌‌های یارانه‌‌‌ای انرژی بر صنایع انرژی‌‌‌بر؛
-آزمون سیاست‌‌‌های کربن‌‌‌زدایی در صنایع فولاد، سیمان و پتروشیمی.
۴.افزایش بهره‌‌‌وری صنایع کوچک و متوسط (SMEs):
-طراحی و آزمایش سیاست‌‌‌های مالیاتی و مشوق‌‌‌های مالی برای بهبود بهره‌‌‌وری؛
-توسعه طرح‌‌‌های حمایتی برای خوشه‌‌‌های صنعتی در استان‌‌‌های مختلف.
چالش‌‌‌های خاص در فضای ایران
۱.کمبود داده‌‌‌های شفاف و یکپارچه:
-ضرورت تقویت سامانه‌‌‌های آماری صنعت و بهبود دسترسی به داده‌‌‌ها؛
-شفاف‌‌‌سازی در زنجیره‌‌‌های تامین و فرآیندهای تولید.
۲.عدم‌هماهنگی میان ذی‌نفعان:
-نیاز به ایجاد سازوکارهای تعاملی میان دستگاه‌‌‌های دولتی، بخش خصوصی و جامعه دانشگاهی.
۳.محدودیت‌های بودجه‌‌‌ای و منابع انسانی:
-استفاده بهینه از منابع مالی محدود و جذب نخبگان برای مدیریت این آزمایشگاه‌‌‌ها.
۴.تاثیر تحریم‌‌‌ها و محدودیت‌های بین‌المللی:
-شبیه‌‌‌سازی سیاست‌‌‌هایی که ریسک‌‌‌های ناشی از تحریم‌‌‌ها را کاهش دهند و توسعه زنجیره‌‌‌های تامین داخلی را تسهیل کنند.
راهبردهای اجرایی برای راه‌‌‌اندازی آزمایشگاههای سیاستی در ایران
۱.ایجاد مراکز آزمایشی در دانشگاه‌‌‌ها و پارک‌‌‌های فناوری:
-تجهیز مراکز پژوهشی به زیرساخت‌‌‌های لازم برای اجرای آزمایشگاههای سیاستی؛
-تقویت همکاری‌‌‌های بین‌المللی برای تبادل دانش و تجربیات.
۲.توسعه برنامه‌‌‌های آموزشی برای سیاستگذاران و مدیران صنعتی:
-آموزش مفاهیمی نظیر طراحی سیاست، تحلیل داده و تفکر سیستمی؛
-برگزاری کارگاه‌‌‌های عملی برای تمرین و آشنایی با ابزارهای سیاستی.
۳.ایجاد شبکه ملی آزمایشگاههای سیاستی:
-اتصال آزمایشگاههای مختلف در استان‌‌‌های صنعتی کشور برای هم‌‌‌افزایی دانش و تجربه.
۴.حمایت قانونی و مالی از فعالیت‌‌‌های آزمایشگاهی:
-تصویب قوانینی برای تخصیص بودجه ویژه به آزمایشگاه‌‌‌ها؛
-ایجاد مشوق‌‌‌هایی برای مشارکت صنایع در این برنامه‌‌‌ها.
نتیجه‌‌‌گیری
راه‌‌‌اندازی آزمایشگاههای سیاستی در ایران می‌‌‌تواند زمینه‌‌‌ساز توسعه سیاست‌‌‌های صنعتی هوشمندانه، مبتنی بر داده و متناسب با شرایط بومی باشد. با این ابزار، سیاستگذاران قادر خواهند بود ریسک‌‌‌های سیاستی را کاهش داده، بهره‌‌‌وری صنایع را افزایش دهند و به توسعه پایدار دست یابند. گام‌‌‌های اولیه شامل تقویت زیرساخت‌‌‌های آماری، تدوین چارچوب‌‌‌های قانونی و توسعه مهارت‌‌‌های مرتبط در میان سیاستگذاران خواهد بود.
* دانش‌آموخته دکترای مدیریت تکنولوژی گرایش نوآوری
منبع: donya-e-eqtesad.com