چراغ رابطه تاریک است
چراغ رابطه تاریک است
جاوید حیدری * قطعه‌سازی خودرو در ایران با چالش‌های متعددی مواجه است. یکی از بزرگ‌ترین مشکلات قطعه‌سازان، رشد مداوم هزینه‌ها در حوزه‌های مختلف است. برای مثال بهره‌های بانکی غیرقابل‌برنامه‌ریزی است. شرایط وام‌دهی بانک‌ها به تولیدکنندگان روزبه‌روز دشوارتر شده است و نرخ بهره‌ها افزایش یافته است. این مسئله فشار مالی مضاعفی بر تولیدکنندگان وارد می‌کند.
بیمه‌های اجتماعی و مالیات نیز مشکل دیگری است. سهم پرداختی قطعه‌سازان به بیمه و مالیات به‌صورت غیرمنطقی افزایش پیدا کرده است. برای مثال، شرایطی که قبلاً امکان پرداخت اقساطی و طولانی‌مدت را فراهم می‌کرد، اکنون سخت‌تر و محدودتر شده است. قیمت مواد اولیه، به‌ویژه مواد پتروشیمی و فولادی، افزایش چشمگیری داشته است. به گفته رضایی، این افزایش گاهی به ۷۰ درصد رسیده است. علاوه بر قیمت بالا، کیفیت این مواد نیز کاهش یافته است و این امر مستقیماً بر تولید قطعات استاندارد تاثیر می‌گذارد. قوانین گمرکی، مالیاتی و سیاست‌گذاری‌های اقتصادی، بار اضافی بر دوش قطعه‌سازان گذاشته است. برخی قوانین به جای حمایت از تولید، موانع بیشتری ایجاد کرده‌اند. سیاست‌های غیرشفاف و تغییرات مکرر در مقررات، برنامه‌ریزی بلندمدت تولیدکنندگان را دشوار کرده است. رابطه قطعه‌سازان و خودروسازان، به‌جای هم‌افزایی، بیشتر به تنش و تضاد تبدیل شده است. خودروسازان به دلیل مشکلات مالی و سیاست‌گذاری‌های داخلی، فشار زیادی بر قطعه‌سازان وارد می‌کنند.
خودروسازان انتظار دارند قطعات با قیمتی کمتر از نرخ تورم تولید شوند که این امر در شرایط افزایش هزینه‌ها غیرممکن است. آنها پرداخت‌های تاخیری دارند. تاخیر در پرداخت مطالبات قطعه‌سازان، باعث مشکلات نقدینگی و کاهش توان تولید آنها شده است. فقدان برنامه‌ریزی راهبردی و حمایتی نیز از دیگر مشکلات این صنعت است. در سال‌های اخیر، به‌رغم مطرح شدن مشکلات این صنعت، اقدامی اساسی برای حل آنها صورت نگرفته است. به گفته رضا رضایی، اندیشه‌ای جدی برای رفع این موانع وجود ندارد و حتی شرایط سال‌به‌سال بدتر شده است. تحریم‌های خارجی و محدودیت‌های داخلی از دیگر مشکلاتی است که میان این دو وجود دارد. دو نوع تحریم بر این صنعت اثر گذاشته است: تحریم‌های خارجی که مانع دسترسی به فناوری‌های نوین و تامین مواد اولیه باکیفیت شده‌اند و تحریم‌های داخلی که به دلیل سوءمدیریت و عدم هماهنگی بین نهادهای مربوطه ایجاد شده‌اند و مشکلات را دوچندان کرده‌اند. قطعه‌سازی خودرو در ایران با افزایش هزینه‌ها، قوانین محدودکننده، کیفیت پایین مواد اولیه و نبود همدلی میان قطعه‌سازان و خودروسازان مواجه است. این چالش‌ها، در کنار تحریم‌های داخلی و خارجی، مسیر پیشرفت این صنعت را دشوار کرده و نیازمند اصلاحات ساختاری، حمایت مالی و فنی و برنامه‌ریزی بلندمدت است.
روابط میان قطعه‌سازان و خودروسازان در ایران به دلیل وجود چالش‌ها و اختلافات متعدد، به‌جای همکاری و هم‌افزایی، بیشتر به تضاد و تقابل تبدیل شده است. این روابط را می‌توان در چند محور زیر بررسی کرد. یکی از اصلی‌ترین عوامل تنش میان قطعه‌سازان و خودروسازان، مسئله قیمت‌گذاری است. خودروسازان به دلیل فشارهای مالی و سیاست‌های قیمت‌گذاری دستوری، سعی می‌کنند قطعات را با قیمت‌های کمتر از هزینه‌های واقعی تولید دریافت کنند. قطعه‌سازان نمی‌توانند هزینه‌های فزاینده ناشی از تورم، افزایش قیمت مواد اولیه، بیمه و مالیات را جبران کنند. خودروسازان انتظار دارند قیمت قطعات با نرخ‌هایی زیر نرخ تورم تعیین شود که این امر برای قطعه‌سازان عملاً غیرممکن است و فشار زیادی به آنها وارد می‌کند. خودروسازان معمولاً در پرداخت مطالبات قطعه‌سازان تاخیر دارند. این تاخیرها مشکلات نقدینگی شدیدی برای قطعه‌سازان ایجاد کرده و توانایی آنها در تامین مواد اولیه و حفظ تولید را کاهش داده است.
یکی دیگر از مسائل مهم، رفتار غیرحمایتی و عدم تکریم قطعه‌سازان از سوی خودروسازان است. به گفته رضایی، احترام و ارزشی که قطعه‌سازان باید به‌عنوان تامین‌کنندگان اصلی زنجیره تولید خودرو دریافت کنند، به مرور زمان کاهش یافته است. این مسئله باعث دلسردی و کاهش انگیزه در میان قطعه‌سازان شده است. در کشورهای پیشرفته، رابطه میان خودروسازان و قطعه‌سازان بر پایه هم‌افزایی و تعامل نزدیک شکل گرفته است. اما در ایران، نبود هماهنگی و همدلی میان این دو گروه، به‌جای تقویت زنجیره تولید، آن را تضعیف کرده است. کشورهای صاحب صنعت از همکاری میان این دو بخش برای افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌ها استفاده می‌کنند، در حالی که در ایران این هماهنگی کمتر دیده می‌شود. تحریم‌های خارجی و محدودیت‌های داخلی باعث شده است که هر دو طرف با مشکلات جدی روبه‌رو شوند. خودروسازان به دلیل تحریم‌های بین‌المللی و کاهش دسترسی به منابع خارجی، فشارهای اقتصادی بیشتری را به قطعه‌سازان منتقل می‌کنند. تحریم‌های داخلی و سوءمدیریت نیز به این مشکلات دامن زده و اختلافات را بیشتر کرده است. برخی از خودروسازان به جای حمایت از تولید داخلی، تلاش می‌کنند قطعه‌سازان را به سمت واردات مواد اولیه و قطعات نیمه‌ساخته سوق دهند. این رویکرد به تضعیف توان تولید ملی و کاهش خودکفایی در صنعت خودرو منجر شده است.
رضایی می‌گوید، رابطه میان خودروسازان و قطعه‌سازان به جای بهبود، سال‌به‌سال تیره‌تر شده است. وی این وضعیت را نتیجه فقدان مدیریت مهندسی و سیاست‌گذاری اصولی در این حوزه می‌داند. اگر این دو گروه بتوانند به یک تعامل پایدار و سازنده دست پیدا کنند، می‌توانند سینرژی لازم را برای پیشرفت صنعت خودرو ایجاد کنند. روابط میان قطعه‌سازان و خودروسازان در ایران به دلیل مشکلات ساختاری، قیمت‌گذاری غیرمنصفانه، تاخیر در پرداخت‌ها و عدم هماهنگی، دچار تنش‌های جدی است. این مشکلات نه‌تنها به تضعیف زنجیره تامین خودرو منجر شده، بلکه مانع اصلی در مسیر رشد و توسعه این صنعت است. برای بهبود این روابط، ایجاد شفافیت، تکریم قطعه‌سازان و تنظیم سیاست‌های حمایتی از سوی دولت و خودروسازان ضروری است.
یکی از ارکان اقتصاد
قطعه‌سازی خودرو در هر کشوری، از جمله ایران، یکی از ارکان اساسی اقتصاد صنعتی محسوب می‌شود. این صنعت به دلیل ارتباط نزدیک با خودروسازی، اشتغال‌زایی گسترده و تاثیرگذاری بر سایر صنایع مادر، نقشی کلیدی در رشد و توسعه اقتصادی ایفا می‌کند. صنعت قطعه ب هعنوان یکی از بزرگ‌ترین حوزه‌های اشتغال‌زایی در کشور شناخته می‌شود. تولید قطعات خودرو نیازمند نیروی کار ماهر در بخش‌های مختلف، از طراحی و تولید تا توزیع و خدمات پس از فروش است. این صنعت، مستقیم و غیرمستقیم، زمینه اشتغال صدها هزار نفر را در زنجیره تامین خودرو فراهم کرده است. توسعه قطعه‌سازی می‌تواند به کاهش نرخ بیکاری و ایجاد فرصت‌های شغلی پایدار کمک کند.
قطعه‌سازی خودرو به دلیل نیاز به مواد اولیه و فناوری‌های متنوع، به‌عنوان محرک رشد صنایع دیگر عمل می‌کند.
صنایع فولاد و پتروشیمی: بخش عمده‌ای از مواد اولیه قطعات خودرو از این صنایع تامین می‌شود. رشد قطعه‌سازی به رونق این صنایع نیز کمک می‌کند.
صنایع ماشین‌سازی و ابزارسازی: تولید قطعات پیشرفته نیازمند استفاده از ماشین‌آلات و ابزارهای دقیق است که این خود به توسعه این بخش‌ها منجر می‌شود.
تولید قطعات خودرو به دلیل فرآیندهای مهندسی و طراحی پیچیده، ارزش افزوده بالایی ایجاد می‌کند. این ارزش افزوده باعث افزایش تولید ناخالص داخلی (GDP) کشور می‌شود. رضایی می‌گوید، صنعت قطعه‌سازی می‌تواند با توانمندسازی خود، خودروسازان را نیز تقویت کرده و در نهایت به رشد اقتصاد ملی کمک کند. قطعه‌سازی به دلیل نیاز به تولید قطعات با کیفیت بالا، بستری مناسب برای توسعه فناوری و نوآوری است. استفاده از دانش مهندسی و فناوری‌های پیشرفته در تولید قطعات، باعث ارتقای سطح دانش فنی در کشور می‌شود. این ارتقا می‌تواند به تولید خودروهای باکیفیت‌تر و قابل رقابت در بازارهای جهانی کمک کند. یکی از ظرفیت‌های مهم قطعه‌سازی، امکان صادرات قطعات خودرو به بازارهای خارجی است. با توجه به وجود نیروی کار متخصص و دسترسی به منابع داخلی، قطعه‌سازی می‌تواند به یکی از محورهای صادرات غیرنفتی تبدیل شود. توسعه صادرات قطعات خودرو، علاوه بر ارزآوری، به بهبود جایگاه ایران در زنجیره تامین جهانی کمک می‌کند. خودروسازی یکی از صنایع کلیدی در هر کشور است که به رشد و توسعه اقتصادی کمک می‌کند. قطعه‌سازان به‌عنوان تامین‌کنندگان اصلی زنجیره تولید خودرو، نقشی حیاتی در موفقیت این صنعت دارند. بدون قطعه‌سازی قوی و توانمند، خودروسازی نمی‌تواند به اهداف خود در زمینه تولید، صادرات و رقابت‌پذیری دست یابد. قطعه‌سازی به دلیل تعامل با سایر بخش‌های اقتصاد، اشتغال غیرمستقیم گسترده‌ای ایجاد می‌کند. صنایعی مانند حمل‌ونقل، بسته‌بندی و خدمات فنی از رشد این صنعت بهره‌مند می‌شوند. قطعه‌سازی یکی از ارکان کلیدی اقتصاد ایران است که از طریق اشتغال‌زایی، ایجاد ارزش افزوده، ارتقای فناوری و پشتیبانی از صنعت خودرو، تاثیرات مثبتی بر اقتصاد ملی دارد. تقویت این صنعت می‌تواند به رشد اقتصادی پایدار، کاهش وابستگی به نفت و افزایش رقابت‌پذیری ایران در بازارهای جهانی منجر شود. برای تحقق این اهداف، توجه به توسعه زیرساخت‌ها، حمایت از تولیدکنندگان، و رفع موانع قانونی و مالی ضروری است.
تحریم موقعیت استراتژیک ایران
حضور شرکت‌های خارجی در قطعه‌سازی ایران به دلیل موقعیت استراتژیک کشور، پتانسیل بالای تولید و نیاز روزافزون به توسعه فناوری، می‌تواند یک فرصت بزرگ باشد. با این حال، چالش‌های داخلی و خارجی متعددی نیز این چشم‌انداز را تحت تاثیر قرار داده است. چشم‌انداز حضور شرکت‌های خارجی در قطعه‌سازی ایران به شرایط داخلی و خارجی بستگی دارد. در صورت رفع تحریم‌ها، بهبود فضای کسب‌وکار و ایجاد زیرساخت‌های مناسب، این صنعت می‌تواند به یک مقصد جذاب برای سرمایه‌گذاران خارجی تبدیل شود. حضور شرکت‌های خارجی نه‌تنها باعث ارتقای فناوری و افزایش صادرات می‌شود، بلکه زمینه‌ساز رشد اقتصادی پایدار و ایجاد اشتغال در کشور خواهد بود.
تاثیر بهبود فضای کسب‌وکار بر قطعه‌سازی
بهبود فضای کسب‌وکار می‌تواند تاثیرات عمیق و مثبتی بر صنایع خودرو و قطعه در ایران داشته باشد. این تاثیرات شامل رشد تولید، افزایش رقابت‌پذیری، جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی، ارتقای کیفیت تولیدات و ایجاد اشتغال می‌شود.
در وهله اول، فضای کسب‌وکار مناسب می‌تواند فرآیندهای تولید را تسهیل کند و به افزایش بهره‌وری منجر شود. با کاهش بوروکراسی و ساده‌سازی روند مجوزدهی، زمان تولید کاهش یافته و هزینه‌های مرتبط با آن نیز کاهش می‌یابد. تولیدکنندگان قادر خواهند بود منابع خود را به‌طور بهینه‌تری مدیریت کنند و به بهره‌وری بالاتری دست یابند. علاوه بر این، ظرفیت تولید خودروسازی و قطعه‌سازی افزایش می‌یابد و با دسترسی به منابع مالی و فناوری‌های نوین، این صنایع می‌توانند محصولات متنوع‌تری به بازار عرضه کنند.
از دیگر نتایج این تغییرات، جذب سرمایه‌گذاری خارجی و داخلی است. سرمایه‌گذاران خارجی با اطمینان از فضای مناسب کسب‌وکار و قوانین پایدار می‌توانند وارد بازار ایران شوند و به توسعه خودروسازی و قطعه‌سازی کمک کنند. این سرمایه‌گذاری‌ها می‌تواند شامل انتقال فناوری‌های پیشرفته، افزایش تولید و صادرات و بهبود کیفیت محصولات باشد. همچنین، شرایط مطلوب کسب‌وکار موجب جلب سرمایه‌های داخلی نیز خواهد شد، چرا که سرمایه‌گذاران داخلی با اطمینان از ثبات اقتصادی و قوانین شفاف تمایل بیشتری به سرمایه‌گذاری در این صنایع پیدا خواهند کرد.
رضایی معتقد است؛ افزایش رقابت‌پذیری یکی دیگر از نتایج فضای کسب‌وکار مناسب است. رقابت بیشتر میان خودروسازان داخلی و خارجی باعث خواهد شد که این شرکت‌ها برای حفظ سهم بازار خود، کیفیت تولیداتشان را ارتقا دهند. در نتیجه، مصرف‌کنندگان می‌توانند از خودروها و قطعاتی با کیفیت بالاتر بهره‌مند شوند. همچنین، برای رقابت با شرکت‌های خارجی، تولیدکنندگان داخلی نیازمند به‌کارگیری فناوری‌های جدید و نوآوری در فرآیندهای تولید خواهند بود، که این امر به ارتقای کیفیت محصولات و بهبود توان رقابتی آنها منجر خواهد شد.
این شرایط همچنین می‌تواند تاثیرات مثبتی در تامین منابع مالی و توسعه زیرساخت‌ها داشته باشد. خودروسازی و قطعه‌سازی در ایران به دلیل دسترسی محدود به منابع مالی با چالش‌هایی مواجه است. فضای مناسب کسب‌وکار می‌تواند دسترسی به تسهیلات بانکی و تامین مالی را تسهیل کرده و این امر به تولیدکنندگان امکان می‌دهد پروژه‌های توسعه‌ای خود را اجرا کنند. به‌علاوه، توسعه زیرساخت‌ها از جمله حمل‌ونقل، تامین انرژی و ارتباطات می‌تواند هزینه‌های تولید را کاهش داده و کارایی خودروسازی و قطعه‌سازی را افزایش دهد.
با این تغییرات، اشتغال‌زایی در این صنایع نیز افزایش خواهد یافت. این امر به‌ویژه برای جوانان کشور که به دنبال فرصت‌های شغلی هستند اهمیت دارد. بهبود شرایط تولید باعث افزایش فعالیت‌های اقتصادی در خودروسازی و قطعه‌سازی می‌شود و به‌دنبال آن اشتغال در صنایع مرتبط مانند حمل‌ونقل، خدمات فنی، و فروش نیز رشد خواهد کرد. در نتیجه، این صنایع به ایجاد اشتغال پایدار و رشد اقتصادی کشور کمک خواهند کرد.
در نهایت، این تغییرات می‌تواند به تقویت خودروسازی داخلی و رشد صنایع وابسته منجر شود. با بهبود کیفیت تولیدات و افزایش توان رقابتی، ایران می‌تواند خودروهای خود را به بازارهای جهانی صادر کرده و در صنعت خودرو جهانی نقش موثری ایفا کند. این امر علاوه بر افزایش صادرات، باعث رشد تولید ناخالص داخلی (GDP) و توسعه اقتصادی کشور خواهد شد. به‌طور کلی، تغییرات در فضای کسب‌وکار در صنایع خودرو و قطعه می‌تواند به تحقق اهداف اقتصادی، توسعه پایدار و رشد صنعتی کشور کمک کند. برای دستیابی به این اهداف، لازم است که دولت‌ها، سیاست‌گذاران و صنعتگران با همکاری یکدیگر موانع موجود را برطرف کرده و فضایی شفاف و حمایتی برای سرمایه‌گذاران ایجاد کنند.
* نویسنده نشریه
منبع: donya-e-eqtesad.com